Dat we geregeld moeten douchen, haren wassen en driemaal daags onze tanden dienen te poetsen leren we al van jongs af aan. Lichamelijke reinheid is immers belangrijk voor het behoud van onze gezondheid.

Maar als het op het welzijn van onze geest aankomt, zijn we blanco. Noch thuis, noch op school leren we hoe we onszelf geestelijk gezond kunnen houden. Gelet op de gevleugelde uitspraak ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam’ mag dit totale gebrek aan geestelijke hygiëne opmerkelijk worden genoemd.

Geest en lichaam zijn immers onlosmakelijk met elkaar verbonden. Bovendien leven we in een tijd waarin prestatiedruk en afrekencultuur tot ongekende hoogten zijn gestegen. Een tijd ook waarin we geacht worden om 24/7 bereikbaar te zijn, te voldoen aan fictieve ideaalbeelden en te wedijveren om vluchtige likes. We zijn verworden tot scrollers en swipers in onze eigen ondraaglijke lichtheid van bestaan. Onze hersenen krijgen dagelijks een stortvloed aan informatie waarvan het slechts een klein deel kan verwerken. Gevolg: stress. Allemaal factoren die ons mentaal welbevinden ernstig bedreigen. Desondanks is er in onze maatschappij geen structurele aandacht voor een dagelijks reinigingsritueel voor ons innerlijk.

Mag het dan een wonder heten dat er in Nederland 1,4 miljoen mensen leiden aan burn-out klachten? Uit onderzoek van TNO blijkt dat het gemiddeld aantal dagen werkstress-gerelateerd verzuim in 2019 30 dagen bedroeg. Dit kost het Nederlandse bedrijfsleven 1,8 miljard euro op jaarbasis. Uit een rapport van Hogeschool Windesheim uit 2018 blijkt dat zo’n 39% van de ondervraagde studenten licht tot matige angst- en/of depressieklachten ervaart, een ruime 14% ervaart ernstige angst- en/of depressieklachten en 25% heeft burn-outklachten welke zich uiten in emotionele uitputting.

Omdat we nooit geleerd hebben hoe we met heftige emoties moeten omgaan en hoe we onze geest gezond en veerkrachtig kunnen houden, zoeken we de oplossing voor onze problemen standaard buiten onszelf. Bijvoorbeeld door nóg meer te gaan doen terwijl we al overbelast zijn, door een vlucht in alcohol, drugs, gokken of seks om geestelijke pijn te dempen of door spilzucht in een vergeefse zoektocht naar duiding. Maar geen van deze ‘oplossingen’ is duurzaam omdat de oorzaak van deze problemen van binnen zit en dus ook dáár aangepakt moet worden.

Waarom geen landelijk actieprogramma waarbij kinderen van kleins af aan leeftijdsconform worden onderwezen over het belang van geestelijk welzijn en hoe je dat kunt verwerven én behouden, ook onder uitdagende persoonlijke omstandigheden? Daarbij zou aandacht moeten worden besteed aan zingeving, een gezond gevoel van eigenwaarde, goed leren omgaan met eigen emoties, het aangeven van grenzen, het belang van geestelijke rust, het kweken van zelfvertrouwen en veerkracht alsmede het effect van positieve en negatieve gedachten en gevoelens op gezondheid en levensverwachting.

Zo’n actieprogramma is niet compleet zonder meditatie. Over meditatie zijn vele tienduizenden wetenschappelijke studies verschenen (waaronder die van Harvard Medical School) die als rode draad hebben dat regelmatig mediteren talloze gezondheidsbevorderende effecten heeft. Zo zorgt meditatie voor doorbreking van de stressrespons (vecht- of vluchtmodus); een gelijkmatiger humeur; verhoogde concentratie en creativiteit; een beter geheugen en relativeringsvermogen; meer zelfvertrouwen, zelfkennis en vredelievendheid; grotere vergevingsgezindheid, compassie en empathie; minder angstige en onzekere gevoelens; een groter probleemoplossend vermogen en meer gevoelens van geluk, tevredenheid, verbondenheid en voldoening.

Uit experimenten op basisscholen is gebleken dat meditatie inderdaad een positief effect heeft op zowel het gedrag als op de schoolprestaties. Kinderen deden beter hun huiswerk, hadden meer controle over hun emoties en werden empatischer naar medeleerlingen. Ook konden ze zich beter concentreren en was er meer rust in de klas.

Hoogste tijd dus om na de Milennials, Generatie Z en Generatie Alpha ruim baan te maken voor de Meditatie Generatie.

Dit artikel is op 21 januari 2020 verschenen in De Limburger met als titel: ‘Aandacht voor de geest’.