D R I J F V E R E N

In het kader van een reeks interviews getiteld “DRIJFVEREN”, interview ik succesvolle vrouwen en mannen over hun heilige vuur. Wat drijft deze bijzondere mensen eigenlijk, diep van binnen? Waar vinden zij dat het om draait in het leven? Aan welke factoren schrijven zij hun succes toe? En heeft het succes hen ook gelukkiger gemaakt?

Vandaag is het de beurt aan Hans Heijnen.

Ir. Johannes Hubertus Heijnen kwam op 13 november 1954 ter wereld in Swalmen. Deze gedreven beschermer van onze Limburgse omgeving is sinds 2005 directeur van de Natuur en Milieu Federatie (NMF) Limburg. Daarnaast is hij sinds 1979 gelukkig gehuwd met Marga, is hij vader van zoon Daan en dochter Loes en opa van vier kleinkinderen. Een vraaggesprek over hoe gelukkig hij wordt van kanoën door het Swalmdal, welk Limburgs dier hij het mooist vindt en waarom stilte en duisternis zo belangrijk zijn.

 

 ‘Het ultieme geluksgevoel is de flow waar ik in kom als ik kano door het Swalmdal. Dan denk ik ‘Dit is het!.’

 

Was je vroeger als kind al één met de natuur?

Ik was wel graag buiten maar ik was niet altijd bezig met plantjes en dieren. Ik bouwde vaak hutten, ging naar het zwembad en hield van voetballen. Als kind ging ik met vriendjes fikkie stoken aan de Klein Hei (waar nu de Zandkuil is). Ik heb wel altijd veel affiniteit gehad met het buitenleven. Maar dat is niet de reden waarom ik uiteindelijk bioloog ben geworden.

Wat heeft je dan getriggerd om biologie te gaan studeren?

Dat kwam door mijn biologiedocent. Dat was een heel inspirerende en aardige man. Toen de plannen kwamen voor een rijksweg, de R73, die dwars door al die natuurgebieden zou moeten gaan waar ik vroeger als kind altijd had gespeeld, is mijn betrokkenheid begonnen. Toen wilde ik in actie komen. Ik leerde mijn tentamens altijd aan het riviertje de Swalm, ‘Op de hout’. Dat was mijn favoriete plekje en juist daar zou die weg komen. Toen kwam het letterlijk heel dichtbij.

Wanneer is de discussie over die vermaledijde R73 begonnen?

Hij haalt een vuistdikke rode map tevoorschijn met stapels papieren en krantenartikelen over de R73 en toont mij diverse knipsels, redactie. Dat was in 1982. Die weg zou door zo’n fantastische natuurgebieden gaan, onder andere het Swalm- en Roerdal, dat ik veel mensen gemobiliseerd kreeg. Ik heb op een van die plekjes een keer met Huub Mans van Gewest tot Gewest (tv programma over zaken die speelden in de Nederlandse regio’s, redactie) opnames gemaakt en toen zei deze: ‘Het lijkt hier wel de Amazone! Moet die weg nou juist hier komen?’ Maar eigenlijk was er al een grote club mensen gemobiliseerd door onderwerpen die eerder speelden, zoals de ontgrondingen en ruilverkaveling. Ergens heeft iemand in die tijd geroepen: ‘Hans studeert in Wageningen, misschien kan die ons helpen’. En zo ben ik die kar gaan trekken.

Heb je een favoriete natuurplek in Limburg en zo ja, waarom?

(Breeduit lachend) Het Swalmdal! Vooral de monding van de Swalm en de Maas, de Donderberg. Ik kan je dit het beste laten zien (zoekt op zijn gsm naar een filmpje; even later toont hij me beelden vanuit een kano die voortglijdt door het water met aan weerskanten weelderig groene begroeiing, redactie). Ik kano er geregeld. Ik gebruik dan een GoPro. Het is gewoon een geweldig plaatje, die hele sfeer…Het lijkt wel of je in het buitenland zit. Aan de ene kant heb je een vrij hoge rivierduin, de Donderberg. En aan de andere kant zitten dassenburchten, er vliegen buizerds over…Het is een groene en idyllische plek.

Kun je deze zin afmaken: ‘Zonder natuur zou Limburg…’

‘…niet compleet zijn’. Limburg kan niet zonder natuur. Vorige week heeft mijn bestuur het nieuwe meerjarenbeleidsplan 2017-2022 vastgesteld. Daarin staan per speerpunt concrete doelen benoemd. Voor het speerpunt ‘natuur’ hebben we vastgelegd dat in 2050 de helft van Limburg uit natuur moet bestaan. De helft! Gelet op het gegeven dat dit nu een kwart is, is dit een heel ambitieus doel. Maar de landbouw wil zelf ook meer plek voor natuur, de bevolking krimpt waardoor meer plek vrij komt voor groen en in verband met de klimaatverandering moeten er plaatsen worden ingericht om water op te vangen, hetgeen ook een kans biedt om meer natuur te laten ontstaan.

Wat in de natuur maakt jou het gelukkigst?

Het kleinschalige cultuurlandschap trekt mij het meest. De afwisseling tussen bosschages, openingen, beekdalen en het Maasdal vind ik prachtig. Voor mijn studie ben ik een keer een maand lang op de Bosschplaat op Terschelling geweest; dat was groots, mooi wijds en indrukwekkend. Maar het is wel één en hetzelfde landschap.

Wat vind je het mooiste dier dat in Limburg leeft en waarom?

Nou… (denkt even na) de nachtegaal vind ik prachtig en de das. Ik had vorig jaar zelfs een das in mijn tuin, ik wist niet wat ik meemaakte! Maar ik kan ook genieten van een overvliegende roofvogel.

In 1972 ben je naar Wageningen gegaan om biologie te studeren, met als richting Populatie Biologie (ecologie, natuurbeheer en productiebiologie). Je bent dus afgestudeerd ingenieur. Wat heb je daarmee bereikt?

Ik bestudeerde toen de grote graanbladluis in tarwe. Ik zocht naar een systeem om zonder pesticiden dit gewas te beschermen. Een combinatie tussen ecologie en landbouw. Ik werkte toen aan computermodellen om het aantal bladluizen te voorspellen. Om die reden werd ik in 1979 uitgenodigd om voor vier jaar naar Berkeley in Californië te gaan om daar een promotieonderzoek te gaan doen met een simulatiemodel voor walnootvliegen. Uiteindelijk ben ik niet gegaan omdat ik toen al tot over mijn oren in de R73-problematiek zat. Als ik dat had gedaan was ik veel meer in onderzoek blijven hangen. Omdat ik hier ben gebleven ben ik toen in het onderwijs terecht gekomen.

Als je geen biologie had gekozen, wat zou je dan hebben gedaan?

Mijn tweede keus was scheikunde. Maar ik was ook geïnteresseerd in psychologie. Ik ben altijd succesvol geweest in technische dingen. In het onderwijs was ik een van de eersten die educatieve software heeft gemaakt. En die technische kant heb ik altijd gecombineerd met de toepassingen daarvan. Als ik voor scheikunde had gekozen, had ik me daar ook een carrière in kunnen voorstellen.

Wat vonden je ouders van je studiekeuze?

Mijn ouders hebben alleen lagere school gehad. Mijn vader werkte ondergronds in de mijnen. Zodoende vonden ze het heel fijn dat al hun vier kinderen gingen studeren.

Aan welke factoren schrijf jij je succes toe?

Poeh…! Ik ben dit kunnen gaan doen omdat ik – dankzij de R73 periode – veel mensen uit deze wereld kende. Ik bezat dus een groot netwerk en had inmiddels ook heel veel vakinhoudelijke kennis opgebouwd. Maar wat is succes? Ik heb in al die jaren lang niet alles bereikt wat ik heb willen bereiken. Het is meer dat ik – samen met een heel team en andere partijen zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer – op meerdere fronten kleinere successen heb geboekt. Wij zijn uiteindelijk een lobbyclub. Als je kijkt naar de R73 is het uiteindelijk toch de oostelijke Maasoever-variant geworden die wij niet wilden. Toch is ook veel ten goede veranderd. Zo is bij de R73 wel een tunnelbak gekomen in het Roer- en Swalmdal. Dus we hebben niet alles maar wel veel gewonnen. Dat dank ik aan mijn doorzettingsvermogen en mijn focus. Als ik iets belangrijk vind, ga ik er ook voor. Maar we hadden bijvoorbeeld ook als doel dat elke veehouderij in 2025 een lust voor de omgeving is. Daar zitten we nog heel ver vanaf en dat gaan we ook niet halen. In Brabant is de hele regelgeving voor de veehouderij sterk aangescherpt. Daardoor krijg je dezelfde discussie in Limburg, waardoor we dit manifest wellicht opnieuw gaan bekijken. Het is heel weerbarstige materie. Maar gelukkig heb ik wel het gevoel dat we het zeker niet voor niets doen.

Heeft het succes jou gelukkiger gemaakt?

Hmmm…. Als je op concrete onderdelen iets hebt binnengehaald wel ja. Maar het is zo taai en het duurt zo lang, dat je het nauwelijks in de gaten hebt.. Je wint ergens iets en aan de andere kan verlies je weer iets. Een van onze doelen is dat Limburg in 2050 helemaal af is van fossiele energie en louter draait op vernieuwbare energie. Maar we hebben overal verzet tegen de windmolens. Dus hebben we een kaart gemaakt waar we aangeven: daar kunnen wel windmolens komen en daar niet.

Als je zou moeten kiezen tussen het plaatsen van windmolens, dus duurzame energie, of natuurbescherming, waar kies je dan voor?

Als windmolens in een natuurgebied zouden worden gepland, kiezen we voor de natuur. Op onze kaart hebben we ook alle natuurgebieden uitgesloten met een zone van minimaal 200 meter eromheen. Het is een dilemma. Daar worstelen we wel mee, ook landelijk. We zien dat jonge mensen voornamelijk opkomen voor duurzame energie en veel minder interesse hebben in bescherming van natuur.

Wat is geluk voor jou?

Werkgerelateerd is het voor mij heel prettig als het hier op kantoor goed loopt. Ik ben gevoelig voor sfeer. Privé word ik gelukkig als ik kano door die fantastische omgeving. Dan denk ik vaak: dit is het, meer is er niet. Maar ik word ook gelukkig van baantjes trekken met zwemmen, dan kom ik in een bepaalde flow en dat is heerlijk. Dus voor mij is geluk als ik in een flow zit.

Wat is het mooiste compliment dat je kunt krijgen?

Ik had laatst een bestuursvergadering waarbij een bestuurslid opstapte vanwege het bereiken van de maximale termijn. Hij zei me toen dat hij het heel aardig vond hoe ik de boel draaiend houd, onder andere met het veehouderijdossier. Aan de ene kant geen herrie maken en on speaking terms blijven en aan de andere kant toch consequent je doel blijven nastreven. Dat vond ik een mooi compliment.

Dan moet je dus op eieren lopen?

Jazeker! Wij krijgen onder andere subsidie van de Nationale Postcodeloterij en van de Provincie Limburg. Maar soms moeten we ageren tegen diezelfde Provincie. Vanwege deze precaire situatie hebben we een gedragscode opgesteld. Als er een zaak loopt tegen de Provincie, stappen we uit het samenwerkingsverband. Zo houden we het zuiverder.

Wat beschouw je als je grootste persoonlijke succes in je leven?

Dat vind ik lastig….(stilte). Als ik kijk naar het aantal uren dat ik erin heb gestoken is het dit wel (legt zijn hand op het rode dossier van de R73). Maar wat ik ook erg aardig vind, is de door ons ontwikkelde app ‘Tijdreizen door Limburg’. Die is inmiddels een paar duizend keer gedownload. Daarmee kun je de ontwikkeling van het Limburgs landschap door de jaren heen heel goed zien.

Waar gaat het volgens jou echt om in het leven?

Hmmm…. Dat vind ik een hele goede vraag. Over twee jaar wil ik ermee stoppen, dan word ik 65. Daarom denk ik nu wel vaker: als ik ga stoppen, wat ga ik dan missen aan mijn werk waar ik iets anders voor moet vinden tegen die tijd? Wat vond ik wel en wat vond ik niet prettig? Maar het blijft een heel moeilijke vraag. Vaak zijn het de kleine dingen waar het echt om gaat. Mag ik daar nog eens over nadenken?

Zeker!

Afgesproken wordt dat hij me later het antwoord op deze vraag zal doorgeven. Onderstaand zijn antwoord na een paar dagen bedenktijd.

Na enig nadenken kom ik toch weer uit op de kleine dingen: Een goede relatie met mijn vrouw, onze kinderen en kleinkinderen. Dat is heel belangrijk, dat is geluk. In de kroeg gezellig doorzakken met goede kennissen, ook dat is geluk. Net zoals de stilte-ervaringen in de natuur en het echt kunnen genieten van mooie muziek.

Hoe zou je jezelf omschrijven?

Euhm… Focus, harde werker en soms daardoor te weinig aandacht voor wat andere mensen doen. Ik hoor wel eens dat ik te weinig complimentjes geef. Ik ben dan te druk bezig zodat ik daar geen oog voor heb, ik leef me dan niet zo goed in. Ik heb ook wel een behoorlijke drive. Daar staat tegenover dat ik de laatste jaren ook vaker hoor dat ik ‘te bestuurlijk’ ben geworden. Ik heb inmiddels zoveel ervaring opgedaan dat ik nu een stuk pragmatischer ben dan vroeger. Met mijn instelling van vroeger had ik het ook nooit zo lang vol kunnen houden want je moet ook realistisch zijn.

Geloof jij in iets hogers?

(Kijkt even peinzend voor zich uit) Nee. Ik denk dat alles is voortgekomen uit de evolutie, maar dat verklaart uiteindelijk niet het grote wonder van dat eerste moment. Dat gaat mijn bevatting te boven, daar heb ik geen antwoord op. Maar ik geloof niet in het scheppingsverhaal.

Neem jij beslissingen met je hoofd of met je hart?

Met mijn hoofd, ik zit vooral in de ratio. Als ik een belangrijke beslissing moet nemen maak ik ook altijd een matrix met voors en tegens. Hoewel ik meestal toch al weet wat ik moet doen. In zoverre volg ik dan eigenlijk wel mijn intuïtie.

Op 28 oktober a.s. is het weer ‘Nacht van de Nacht’ waarbij aandacht wordt gevraagd voor de lichtvervuiling en schoonheid van de nacht. Mensen worden dan opgeroepen om de lichten te doven en in plaats daarvan kaarsen aan te steken. NMF Limburg is initiatiefnemer hiervan. Waarom is dit zo belangrijk?

Om twee redenen. Als eerste moet het vooral in natuurgebieden donker zijn. Dat is een kernkwaliteit die bij de natuur hoort en die planten en dieren ook verwachten, anders worden deze ontregeld. Als tweede vanwege de energiebesparing. Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld. Voor de Provincie Limburg willen we ook nog een hemelhelderheidskaart opstellen. Andere provincies hebben dat al. Daar kun je dan zien waar je naartoe moet om de helderste Limburgse hemel te kunnen zien.

Als de lichten gedoofd worden en het zou onbewolkt zijn, kun je de sterrenhemel goed zien. Wat voor gevoel roept die bij jou op?

Dat we maar heel nietig en klein zijn. Vooral op plaatsen waar je heel veel sterren ziet, zoals op de Waddeneilanden of in Midden-Frankrijk. Hier (in Roermond, redactie) zie je in de verte de gloed van de kassen van Venlo (grijnst). Op de Meinweg bijvoorbeeld kun je de sterrenhemel daarentegen nog redelijk goed zien.

Een dag later, op 29 oktober a.s., is het de Dag van de Stilte. Op die dag zetten we de klok een uur terug voor de wintertijd en dat extra uur zou liefst moeten worden gevuld met stilte. Waarom ondersteunt NMF Limburg dit initiatief?

Omdat stilte ook een kernkwaliteit van de natuur is. Ook uit gezondheidsoverwegingen is stilte belangrijk. Mensen die vaak in de natuur komen en zich bewust zijn van de stilte en duisternis zijn doorgaans gezonder dan mensen die daar nooit komen. Beide hebben een goede invloed op je gesteldheid. Maar de moderne mens heeft ook echt toevluchtsoorden nodig waar hij zich kan terugtrekken en waar het stil en donker is, zeker als tegenwicht tegen de voortdurende licht- en geluidsvervuiling. Zowel stilte als duisternis zijn een schaars goed geworden.

Heb je nog een droom?

Daar ben ik nu mee bezig om die te krijgen (lacht). Als ik straks met pensioen ben, wil ik me graag gaan richten op iets nieuws. Maar ik weet nu nog niet op wat.

Als je het nog eens over mocht doen, zou je dan alles hetzelfde doen?

Ik denk niet dat ik andere keuzes zou hebben gemaakt. Het is gekomen zoals het gekomen is. Ik heb dingen opgepakt die zich voordeden.

Als iemand nu het snode plan zou opvatten om een afzichtelijk resort te bouwen midden in jouw geliefde Swalmdal, zou jij je dan kunnen voorstellen dat je je gaat vastketenen aan een boom daar?

(Lachend) Dan wel ja! Het is zelfs dichterbij dan je denkt want de Belgen willen de Ijzeren Rijn (spoorweg van Antwerpen naar het Ruhrgebied) dwars door Limburg en door prachtige natuurgebieden laten lopen. (Strijdbaar) Daarvan heb ik gezegd: als dát doorgaat, kunnen ze me nog tegenkomen!

Ben je er gerust op dat na jouw pensioen voldoende, ook jonge, mensen zich zullen opwerpen als natuurbeschermers?

Ik ben vooral benieuwd wie mijn opvolger wordt. Als dat iemand is die vooral gefocust is op duurzame energie maar niet zozeer op natuurbehoud, kan het wel heel anders worden. Bij de jonge mensen is er nauwelijks interesse voor om zich actief in te zetten voor natuur. Onze achterban is ook behoorlijk op leeftijd. Ik zie bij de jeugd eigenlijk geen bereidheid meer om zich voor de natuur in te zetten. Ik denk dat daar drie redenen voor zijn; tweeverdieners zijn druk-druk-druk; men denkt dat er al voldoende rekening mee wordt gehouden en het bedrijfsleven past zich inmiddels al enigszins aan voor wat betreft de verduurzaming. Maar natuurbehoud- en bescherming staat duidelijk minder in de belangstelling. Jongeren bereiken op dit vlak is erg lastig.

Heb jij tenslotte nog een advies voor de lezers van dit interview?

Dat vind ik een beetje aanmatigend… Nou ja, als ik een advies zou moeten geven is het dit: je moet je niet te snel ergens bij neerleggen. Het kan heel lang duren voordat je succes hebt. Voor al die zaken waarin je de maatschappij een andere koers wilt laten varen, is er tijd nodig. Geduld hebben dus!

© Pascale Bruinen